Είδη

ΚΟΙΝΟ ΚΟΥΝΟΥΠΙ Culex pipiens

Αποτελεί το κοινό κουνούπι των σπιτιών. Νύσσει και μάλιστα επώδυνα κυρίως μετά την δύση του ήλιου, ενώ την ημέρα κρύβεται σε σκοτεινά σημεία. Παράγει χαρακτηριστικό, ενοχλητικό και παρατεταμένο βουητό. Είναι το κατεξοχήν ανθρωπόφιλο και οικοδίαιτο είδος. Κάθε μικρή ποσότητα νερού που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί είναι ικανή να χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη αυτού του είδους (άδεια κουτιά κονσέρβας, γλάστρες, ποτίστρες, συντριβάνια, νουλωμένες υδρορροές, υπόνομοι κ.α.). Αντέχουν σε μικρή ποσότητα άλατος, ενώ μπορεί να αναπαραχθεί σε πολλές γενιές κάθε χρόνο, ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες. Στην Ελλάδα είναι το πιο διαδεδομένο είδος κουνουπιού στις αστικές περιοχές.

Anopheles sacharovi(Το κουνούπι που μεταδίδει την ελονοσία)

Οι προνύμφες του βρίσκονται γενικά σε αβαθή νερά εκτεθειμένα στον ήλιο, με άφθονη επιφανειακή βλάστηση, τόσο σε γλυκά όσο και σε υφάλμυρα. Αντέχει περισσότερη αλατότητα από άλλα είδη κουνουπιών, γι’ αυτό παρατηρείται σε βάλτους και έλη, σε λιμνοθάλασσες και στα κοντινά ρέματα, σε αποστραγγιστικά και αρδευτικά κανάλια, καθώς επίσης και σε ορυζώνες. Τα ενήλικα, σε κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας, μπορούν να τραφούν με αίμα και κατά την διάρκεια του χειμώνα. Ο πληθυσμός τους όμως φτάνει την μέγιστη τιμή μεταξύ Ιουλίου και Αυγούστου.

Aedes albobictus (Κουνούπι Τίγρης)

Το «κουνούπι τίγρης» είναι ίσως το πιο πολυσυζητημένο διεθνώς είδος κουνουπιού τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Επιτίθεται στον άνθρωπο κυρίως κατά τη διάρκεια της ημέρας, εκτός των κατοικιών σε σκιερές θέσεις, με αποκορύφωμα το σούρουπο και την αυγή. Τα θηλυκά προτιμούν να τσιμπούν στις περιοχές των αστραγάλων και των γονάτων, ενώ εκτός από τον άνθρωπο τσιμπούν με ευκολία και άλλα θηλαστικά αλλά και πτηνά.

Τι είναι αυτό όμως που κάνει το «κουνούπι τίγρη»τόσο σημαντικό και γιατί έχει δημιουργήσει παγκοσμίως τέτοια ανησυχία;

Το «κουνούπι τίγρης» δεν είναι ούτε νέο είδος κουνουπιού, ούτε είναι το μόνο υπεύθυνο για τη μετάδοση σοβαρών ασθενειών όπως ο δάγκειος πυρετός. Και άλλα είδη κουνουπιών όπως το Aedes aegyptiείναι εξίσου ικανοί φορείς της ασθένειας αυτής. Παθογόνα για τα οποία έχει αποδειχθεί ότι είναι φορέας στη φύση, είναι οι αρμποϊοί Chikungunya, ο ιός της Ιαπωνικής Εγκεφαλίτιδας, ο ιός του Δυτικού Νείλου (West Nile Virus), ο La Crossevirus, η St. Louis Encephalitis, η Eastern Equine Encephalomyelitis, η Western Equine Encephalomyelitis, ο Potisivirus, ο κίτρινος πυρετός και οι νηματώδεις των φιλαριώσεων Dirofi laria immitis και Dirofi laria repens.

Ωστόσο το είδος αυτό πέτυχε, μέσα σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, από ένα είδος ενδημικό των δασών της ΝΑ Ασίας και όχι ιδιαίτερα σημαντικό από υγειονομική άποψη, να αποτελεί σήμερα ένα από τα πλέον «επικίνδυνα» και «επικηρυγμένα» είδη κουνουπιών, για ολόκληρο το Δυτικό ημισφαίριο. Η ιδιότητα που το κατέστησε τόσο σημαντικό δεν ήταν άλλη από την εκπληκτική ικανότητα που ανέπτυξε τα τελευταία 20 περίπου χρόνια να εξαπλώνεται με ευκολία σε νέους βιότοπους μακριά από τον αρχικό τόπο παρουσίας του και να μεταδίδει ασθένειες αυτόχθονες των νέων περιοχών που εγκαθίσταται. Η ικανότητά τουνα καλύπτει με πτήση μεγάλες αποστάσεις είναι περιορισμένη γι’ αυτό και ο κυριότερος τρόπος διασποράς του είναι συνήθως η παθητική μεταφορά, όπως είναι το εμπόριο χρησιμοποιημένων ελαστικών που είναι και ο επικρατέστερος τρόπος για την παγκόσμια εξάπλωσή του.

Υγειονομική σημασία

Culex pipiens

Αν και φαίνεται ότι παίζει μικρό ρόλο στην μετάδοση των αρμποιών, εντούτοις έχει αναφερθεί μετάδοση του ιού του Δυτικού Νείλου.

Anopheles sacharovi(Το κουνούπι που μεταδίδει την ελονοσία)

Θεωρείται ο κυριότερος ξενιστής και διαβιβαστής της ελονοσίας στη χώρα μας. Η ελονοσία, προκαλείται από ένα παράσιτο το οποίο μεταδίδεται στον άνθρωπο από τσίμπημα μολυσμένων κουνουπιών του γένους Anopheles. Αν και πριν 40 χρόνια η ελονοσία σχεδόν εξαλείφθηκε σε 37 χώρες, η κατάσταση αυτή σήμερα γρήγορα αναστράφηκε, ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, λόγω του αυξημένου αριθμού των μεταναστών καθώς και των ταξιδιωτών στις χώρες που μαστίζονται από την ελονοσία, όπως είναι η Αφρική, η νοτιο - ανατολική Ασία, η Ινδία και η νότιος Αμερική. Τα πρώτα συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν αναιμία, ρίγη, κώμα, σπασμούς, πυρετό, πονοκέφαλο, ίκτερο, πόνο των μυών και ναυτία και κάνουν την εμφάνισή τους 10 ημέρες με 4 εβδομάδες μετά την μόλυνση, αν και μπορούν να εμφανιστούν και μετά από 8 ημέρες και μέχρι 1 χρόνο κατόπιν μόλυνσης. Αφού τα συμπτώματα εκδηλωθούν θα εμφανίζονται ξανά σε κύκλους των 48 - 72 ωρών.

Aedes albobictus (Κουνούπι Τίγρης)

Είναι ο κύριος διαβιβαστής του ιού του Δυτικού Νείλου, ο οποίος προκαλεί λοίμωξη με σοβαρές συνέπειες. Η σοβαρή μορφή της νόσου είναι εγκεφαλίτιδα - μηνιγγίτιδα και προσβάλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα. Πήρε το όνομά της αυτό, γιατί καταγράφηκε για πρώτη φορά το 1937 στο Δυτικό Νείλο, στην Ουγκάντα. Η παγκόσμια εξάπλωση του ιού όμως θεωρείται ότι έγινε κατά το τέλος της δεκαετίας του 1980 και της αρχές της δεκαετίας του 1990. Μεταδίδεται μέσω δήγματος μολυσμένων κουνουπιών. Η κύρια δεξαμενή του ιού στη φύση είναι τα πτηνά, ενώ οι άνθρωποι και τα θηλαστικά θεωρούνται ως αδιέξοδοι ξενιστές. Δεν μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων και μόνον σε πολύ μικρό αριθμό έχει αναφερθεί μετάδοση του ιού από μεταμόσχευση κάποιου οργάνου ή μετάγγιση αίματος ή από τη μητέρα στο έμβρυο. Σε ότι αφορά τα συμπτώματα της λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου, λιγότεροι από 1% των ανθρώπων (κυρίως άτομα μεγαλύτερης ηλικίας με ήδη υπάρχοντα προβλήματα υγείας) αναπτύσσουν τη σοβαρή μορφή της νόσου (εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα). Τα συμπτώματα της σοβαρής νόσου περιλαμβάνουν πονοκέφαλο, υψηλό πυρετό, δυσκαμψία του αυχένα, απάθεια, αποπροσανατολισμό, κώμα, τρόμο, σπασμούς, μυϊκή αδυναμία και παράλυση. Ο χρόνος επώασης της λοίμωξης είναι συνήθως 2 έως 14 ημέρες, καθώς τόσο είναι το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από το τσίμπημα του κουνουπιού μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Τα συμπτώματα διαρκούν μερικές μέρες, αν και μερικές φορές μπορεί να διαρκέσουν μερικές εβδομάδες. Να σημειωθεί όμως ότι, ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, θα υπάρξει πλήρης ίαση σε πάνω από το 95% των περιπτώσεων. Κατά συνέπεια, η πιθανότητα να καταλήξει κάποιος μετά από προσβολή από την ιό είναι πάνω από μια στις δέκα χιλιάδες. Το 80% των ατόμων που μολύνονται παραμένουν ασυμπτωματικοί (δεν εκδηλώνουν κανένα σύμπτωμα), ενώ το 20% εμφανίζουν ήπια συμπτώματα γριπώδους συνδρομής (πυρετό, πονοκέφαλο, αδυναμία, πόνους στους μυς και τις αρθρώσεις, εμετούς και μερικές φορές δερματικά εξανθήματα και διόγκωση των λεμφαδένων).

Εμβόλιο – θεραπεία: Διαθέσιμο εμβόλιο εναντίον του ιού προς το παρόν δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχει και ειδική θεραπεία.

Καταπολέμηση

Η καταπολέμηση των κουνουπιών από την «Σμινθέας» γίνεται με ειδικά προνυμφοκτόνα και ακμαιοκτόνα σκευάσματα χαμηλής τοξικότητας εγκεκριμένα από τον ΕΦΕΤ. Οι ψεκασμοί γίνονται σε σημεία όπου μπορούν να ζήσουν και να μεγαλώσουν οι προνύμφες των κουνουπιών, δηλαδή σε σημεία όπου υπάρχει παρουσία στάσιμου νερού αλλά και σε σημεία ύπαρξης των ενήλικων κουνουπιών. Ωστόσο, καλύτερη αποτελεσματικότητα επιτυγχάνεται με τον ψεκασμό από τον δήμο σε στάσιμα νερά (αύλακες) και σε φρεάτια.

Ωστόσο, λόγω του μεγάλου προβλήματος των κουνουπιών στην περιοχή μας η «Σμινθέας» προτείνει τόσο ατομικά μέτρα προστασίας όσο και μέτρα που θα π΄ρεπει να λαμβάνετε στον χώρο σας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Αποφυγή των κουνουπιών στους εξωτερικούς χώρους

• Διατήρηση όλων των δοχείων νερού ή άλλων υγρών ανάποδα, ώστε να μη μαζεύουν νερό της βροχής ή κάλυψη των δοχείων τα οποία χρησιμοποιούνται ειδικά για την φύλαξη νερού (π.χ. πηγάδια) με κατάλληλα εφαρμοστά καπάκια.

• Απομάκρυνση του νερού που μαζεύεται στα πιατάκια από τις γλάστρες μας τακτικά.

• Απομάκρυνση ή κάλυψη των μεταχειρισμένων και μη χρησιμοποιούμενων ελαστικά αυτοκινήτων.

• Καθαρισμός στα λούκια της βροχής από τα φύλλα, ώστε να μην υπάρχει στάσιμο νερό.

• Κάλυψη των αγωγών εξαερισμού των βόθρων με κατάλληλες σήτες.

• Τακτικός καθαρισμός στις ποτίστρες των ζώων και ανανέωση του νερού.

• Επισκευή στις βρύσες της αυλής μας που στάζουν.

• Αντικατάσταση των σπασμένων σωλήνων που έχουν διαρροή.

• Συνεχής λειτουργία φίλτρων σε πισίνες και άλλες διακοσμητικές κατασκευές που διατηρούν στάσιμα νερά π.χ. σιντριβάνια.

• Κάλυψη των βαρκών, ώστε να μην μαζεύουν νερό της βροχής.

• Χρησιμοποίηση συνθετικών λουλουδιών στα νεκροταφεία και όχι ανθοδοχείων με νερό.

• Κούρεμα του γρασιδιού και των θάμνων, όπου είναι αναγκαίο, για να μην βρίσκουν καταφύγιο τα ενήλικα κουνούπια.

• Πότισμα του κήπου κατά προτίμηση το πρωί

Αποφυγή των κουνουπιών στο σπίτι

• Χρησιμοποίηση προστατευτικών αντικουνουπικών πλεγμάτων στα ανοίγματα του σπιτιού, όπως σε παράθυρα, αεραγωγούς, φεγγίτες κ.α., με κατά περιόδους έλεγχο, συντήρηση και επισκευή όπου χρειάζεται.

• Χρήση κουνουπιέρας όπου αυτό είναι απαραίτητο.

• Χρήση κλιματιστικών και ανεμιστήρων για τη μείωση της θερμοκρασίας και την μείωση της υγρασίας στην ατμόσφαιρα του σπιτιού.

Ατομικά μέτρα προστασίας από τα τσιμπήματα των κουνουπιών

• Εντομοαπωθητικά. Χρησιμοποιούμε εντομοαπωθητικά και στο ακάλυπτο δέρμα. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε χημικές και φυσικές ουσίες, όπως π.χ. DEET, πικαριδίνη/ικαριδίνη, IR3535, αιθέριο έλαιο του ευκαλύπτου. Τα εντομοαπωθητικά προϊόντα πρέπει να επαλείφονται πάνω από τα αντηλιακά και να μην έρχονται σε επαφή με το στόμα, τα μάτια και το βλεννογόνο της μύτης. Σε κάθε περίπτωση τηρούμε της οδηγίες του κατασκευαστή για δική μας προφύλαξη.

• Εντομοκτόνα αέρος. Χρησιμοποιούμε εντομοκτόνα αέρος τα οποία περιέχουν πυρεθρίνες. Στο εμπόριο θα τα βρούμε σαν αεροζόλ, ταμπλέτες, εξατμιζόμενα διαλύματα, σπιράλ κ.α. Δεν τα εφαρμόζουμε στο δέρμα μας και ακολουθούμε και εδώ τις οδηγίες του κατασκευαστή.

• Χρήση κατάλληλων ενδυμάτων. Χρησιμοποιούμε ρούχα τα οποία καλύπτουν όσο περισσότερο γίνεται το σώμα μας, π.χ. παντελόνια, μακριά μανίκια κ.λ.π. ανοιχτόχρωμα και φαρδιά ρούχα.

• Συχνά λουτρά καθαριότητας για την απομάκρυνση του ιδρώτα.

• Λιγότερο χρόνο σε έκθεση στα κουνούπια. Τα περισσότερα κουνούπια τσιμπούν το χάραμα και το σούρουπο (λίγα τσιμπούν όλο το εικοσιτετράωρο), οπότε φροντίζουμε ώστε να είμαστε λιγότερο χρόνο εκτεθειμένοι.